De Molenaars uit Gelderland gaan op excursie

Het was al aangekondigd, de Molenaars uit Gelderland gaan op excursie. Ook deze molenaar komt uit Gelderland, Apeldoorn, maar draait in Overijssel, Welsum.
De molenaars hadden een goede dag uitgezocht, er was geen wind. Dus geen man overboord, de molens in Gelderland hadden na een lange periode van harde wind, vandaag rust.
We begonnen op tijd in Winterswijk. De Venemansmolen. Een mooi molencomplex met ontmoetingsruimte, een museum waar een dieselmotor draait en daarboven een zolder met allerlei aangedreven machines. Ook een silo met graan is hierboven te vinden. Beneden een maalstoel en ook deze natuurlijk aangedreven door de diesel. Vroeger stond hier een stoommachine. De molen heeft een reisje gemaakt. Hij komt als houtzaagmolen uit Zandam-Oost en is omgebouwd tot korenmolen.
Daarna een korte reis naar de andere zijde van Winterswijk, Korenmolen de Bataaf. Ook deze heeft een prachtig molencomplex met houten schuren en een gemeenschappelijke ruimtes onder de molen. Oorspronkelijk een beltmolen, maar de belt (bult van aarde) is vervangen door muren en dus krijg je ruimte voor b.v. exposities of verhuurmogelijkheden. De romp van de molen is bijzonder te noemen, stalen gegalvaniseerde platen. Dit zie je niet vaak. Helaas er was nog steeds geen wind, dus kon de molen ook niet draaien.
Van Winterswijk naar de grens is een klein stukje. Daar staat net over de grens de Bockwindmühle. Een molen in aanbouw. De standaardmolen is uit Oost-Duitsland gehaald en wordt door de Weseker Muhlenverein eigen handig opgebouwd. De molen heeft een houten as met een gietijzeren opsteekkop. Het mooie van deze molen is dat het oude geraamte aan de binnenzijde wordt bewaard en aan de buitenzijde en volledige nieuwe houten beplanking wordt aangebracht. Een mooi initiatief van deze vereniging. Nu nog een molenaar voor deze molen vinden.

Daarna werd het tijd voor een pannenkoek met spek. Het was al een lange ochtend geweest. De eetlust was opgewekt. Een korte rust van een uur en we gaan naar de volgende plaats, Aalten.
Op bezoek bij Meester Molenbouwer Vaags. Hier zijn in de werkplaats verschillende processen te volgen, met als uitschieter de Meester fabricage van de roeden. Specialistisch werk met vele regels en voorwaarden. Tegenwoordig worden daar ook de roeden weer geklonken. Helaas nog niet voor Nederland, maar onze zuiderburen mogen ze al wel gebruiken.
Vanuit Aalten naar de Mallumse Molen in Eibergen. Yep, een watermolen. Even wat anders, want als je geen wind hebt, is er nog altijd water in Nederland. Hier zien we een pelinrichting, maar dan ook werkend. Voor mij de eerste keer dat ik het geluid hoor van het gerst dat langs het blik strijkt. Ruisen, het lijkt wel of er water stroomt. Een mooie opstelling met onder in de molen een expositieruimte en daar waar natuurlijk het gepelde product tot gort uit de zeef komt. Dit proces wordt 3 tot 4 keer herhaald. Daarna is de gerst gepeld en mag je spreken over (parel) gort.
En dan naar de laatste molen, de Zwiepse Molen in Zwiep - bij Lochem. In deze molen een opstelling om energie op te wekken. Een generator draait mee op het spoorwiel. Het is de eerste keer dat een generator in een oude windmolen is geplaatst. De opbrengst is nog zeer beperkt, maar een mooi initiatief om de molen een hedendaagse ontwikkeling mee te geven. De opgewekte windenergie stroomt zachtjes terug naar het stroomnet. Alle processen zijn niet zonder slag of stoot verlopen, zoals dat vaak gaat bij een vooruitstrevend modern idee.
Al met al was het weer een prachtige dag waar de molenaars konden bijpraten, kennis opdoen en de gezamenlijke liefhebberij konden delen.

De Molen in volle Glorie

De weersverwachting was voor een molenaar prettig te noemen. Er is wind voorspeld en niet zo'n klein beetje. Zoals gebruikelijk in de ochtend de weersites bezocht en nagelezen wat we vandaag van het weer mogen verwachten. Een redelijke constante stroming uit het zuiden brengt ons stabiel weer met mogelijk een licht zonnetje. De windkracht zal over de gehele dag ongeveer hetzelfde blijven, windkracht 5, zeggen ze.

In de afgelopen week ben ik op zoek geweest naar een ouderwetse gehaktmolen. Gietijzer, met boven op een kelkje, een slinger er aan en het binnenwerk is een wormwiel waardoor het vlees door kleine mesjes fijn wordt gesneden en door gaatjes naar buiten wordt geperst.
Wat moet je met zo'n ding op de molen?
Ja, het is een heel verhaal maar vorige week zaterdag was ik op de Algemene Ledenvergadering van de Hollandsche Molen in Amsterdam - ik mocht daar mijn getuigschrift ophalen - eindelijk mijn diploma! In het middagprogramma werd de première van de film "Het Hart Van De Molen" getoond. In deze film is heel mooi zichtbaar gemaakt hoe bijzonder de vrijwillige molenaar zijn werk doet op de hedendaagse molen. Wat zijn werkzaamheden zijn en waar hij zich mee bezig houdt. Dus o.a. met het smeren van de verschillende bewegende delen van een molen.
Dat smeren doen we met reuzel, dat heb ik al vaker verteld. In het afgelopen jaar heb ik dat toen gesmolten met een frituurpan. Maar in deze film werd gebruik gemaakt van een gehaktmolen, waar het varkensbuikspek in kleine stukjes in ging en het door gehaktmolen er als bruikbaar vet uitgeperst werd.
De waarde van dit molentje zal inmiddels flink zijn opgelopen, de molenaars zijn natuurlijk massaal op zoek gegaan naar dit handige gereedschap. Maar in de afgelopen week was ik er op tijd bij. Op Marktplaats gezocht en gevonden in Brummen. Daar was duidelijk de film nog niet gezien en de koers van het molentje was nog niet gestegen. Voor een bijzonder mooie prijs heb ik hem opgehaald en het vet lag ook al te wachten.

En er is nog iets bijzonders te melden; er is paardenvet op de molen gebracht. Na lang zoeken en vragen bij veel verschillende slachters heb ik een contact weten te leggen in het westen van het land met een paardenslachter. Deze man heeft er voor gezorgd dat ik mijn paardenvet kreeg. Dit vet wordt in de winter bij voorkeur gebruikt omdat het zachter blijft dan varkensreuzel en dus makkelijker te gebruiken en doordat het zacht blijft beter smeert. Geen idee hoe paardenvet er uit ziet, dus maar snel de verpakking er vanaf en daar is het. 3 Brede stroken van 10 centimeter breed en 35 cm lang, allen één kilo zwaar.

Zoals ik het met varkensreuzel doe, in kleine stukje geknipt en dat is de gehaktmolen in gegaan. Niet met je vingers aanduwen, maar ik heb hier een houten stampertje voor gemaakt. Daar kwam het paardenvet uit de gehaktmolen, boterzacht.

Ondertussen draaide de molen flink door. In de ochtend hadden we de molen opgezeild met 4 volle zeilen.  Maar halverwege hebben we toch de twee volle zeilen op de buiten roe gezwicht naar twee halve. Nog steeds 80 enden per minuut. Windkracht 5 hebben we deze dag niet gezien, misschien een vlaagje. Lekker pittig kunnen doordraaien en de dag weer goed kunnen afsluiten. Het was een mooie draaidag voor de molen in Welsum.

90 jaar jong, de Hollandsche Molen

90 jaar De Hollandsche Molen!
Bron: de Hollandsche Molen, Geplaatst op 29-01-2013

De Hollandsche Molen viert dit jaar het 90-jarig bestaan. Verspreid over het jaar staat de vereniging  op verschillende manieren feestelijk stil bij deze mijlpaal.
Op 9 maart wordt tijdens de jaarlijkse ledenvergadering te Amsterdam het officiële startsein van het jubileumjaar gegeven. Andere hoogtepunten zijn de extra feestelijke Nationale Molendag op 11 en 12 mei en een speciale molenpostzegelserie die PostNL in juni uitgeeft. 

Opgericht in 1923 om vooral de enorme sloopwoede van die tijd een halt toe te roepen, ontwikkelde De Hollandsche Molen zich tot een krachtige organisatie die zich niet alleen met succes inspande voor het molenbehoud, maar zich ook sterk maakte om de molen een eigentijdse volwaardige rol te geven in de samenleving. Anno 2013 mag De Hollandsche Molen zich dan ook dé molenvereniging van Nederland noemen.



Bezoek de molenaar tijdens Nationale Molendag 2013!
Bron: de Hollandsche Molen, Geplaatst op 29-01-2013

"Helaas zal onze molen niet te bezoeken zijn"
De molen Houdt Braef Stant is particulier bezit waar in gewoond wordt. Dat houdt in de bezoekers op dit moment over de trappen door de privé vertrekken van de bewoners naar de molenzolders moet. 
Dat is om begrijpelijke redenen door de bewoners niet toegestaan.

Bij goed weer zal er bij de molen een stand zijn waar je wel de molenaar kan ontmoeten. Hij zal op enthousiaste wijze zijn verhaal graag aan u vertellen.
In de stand worden foto's en tekeningen van de molen getoond. Zo kan men toch een indruk van deze molen krijgen.

Altijd al willen weten wat het werk van molenaars inhoudt? U kunt het hen zelf vragen tijdens de Nationale Molendag op zaterdag 11 en zondag 12 mei 2013. Gedurende dit molenweekend zetten ruim 900 molens hun deuren open, speciaal voor u. Met molenmarkten, fietsroutes, kinderspelletjes en tal van andere activiteiten wordt uw bezoek een bijzondere beleving.

De 41ste Nationale Molendag staat in het teken van de vrijwilliger en de molenaar in het bijzonder. Dankzij hen kunnen de molens blijven draaien en zijn deze open voor het publiek. De molenaars vertellen u graag meer over hun werk, de molen en wat dit oeroude werktuig voor de buurt betekent. 
Dit jaar is extra feestelijke editie omdat vereniging De Hollandsche Molen haar 90ste verjaardag viert. Sinds 1923 zet deze landelijke organisatie zich in voor het beheer en behoud van wind- en watermolens in Nederland. Op de molens kunt u tijdens de Nationale Molendag meer informatie vinden over het werk van dé molenvereniging van Nederland. 

De Nationale Molendag wordt georganiseerd door vereniging De Hollandsche Molen in samenwerking met Het Gilde van Vrijwillige Molenaars en maakt deel uit van de BankGiroLoterij Molendagen. Wilt u weten welke molens in uw omgeving open zijn en wat er zoal te beleven is? Ga dan naar www.molens.nl/molendagen.

Windstil, wat doe je dan?

Vandaag was er geen wind en het werd ook niet verwacht.
Een molenaar op een molen die geen wind verwacht, wat doet hij dan op de molen?
Je kan direct denken aan schoonmaak werkzaamheden of onderhoud. Maar vandaag niet.
Onze leerling Hans was vroeg op de molen en ja, dan is het een mooi moment om te oefenen, wind of geen wind.
Allereerst het weer. De molenaar moet altijd weten welk weer er aan komt, "Nou Hans, vertel eens. Wat voor we krijgen we vandaag?". Hans antwoord:"Vandaag hebben we geen weer, de wind is op, het is mistig, het wordt vandaag niets". Maar het is wel mooi weer om met een bakje koffie even te turen op het weerkaartje en hier de bijzonderheden op te zien. De isobaren liggen ver uit elkaar, er is weinig of geen wind.
Na de koffie en het theoretische weer, weer naar buiten. Een beetje mistig en geen wind. We kletsen wat over het weer en de vraag is:"Waar komt de wind vandaan?" Het wiekenkruis staat op het zuiden, er zal dus gekruid moeten worden. Maar waar naar toe? Na wat heen en weer geloop is het duidelijk, het tocht uit het westen. We gaan de kap in en het kruiwerk smeren om de kap te kunnen draaien. Nu we toch boven zijn, even een theoretische en een praktische vraag aan Hans. Een moment om wat examenstof door te nemen.
Ja, zo duurt het draai klaar maken van de molen wel erg lang. Maar we hebben alle tijd, er is toch geen wind. Terug op de stelling, na het kruien van de kap, werd de standaard vraag gesteld: "Hoeveel zeil gaan we voorleggen?" Hans kijkt mij of hij het hoort donderen (onweer wordt vandaag niet verwacht):
"4 volle zeilen natuurlijk". Ik kijk Hans met ongeloof aan en vraagt:"Verwacht je dan dat het wiekenkruis vandaag gaat draaien?". Nee, natuurlijk niet - er is immers geen wind. Maar wel een leuke oefening voor Hans, dus hop het wiek in.

Nadat alles is op gezeild is het lunchpauze. We kletsen over koetjes en kalfjes. Zelf het schaap werd genoemd, zijn nieuw onderkomen staat naast de oprit. Daarna weer naar buiten om te zien welk weer in aantocht is. Het is opgeklaard en er staat een zuchtje wind. Met een beetje geluk zal zelfs de wieken zelfstandig één rondje weten te draaien. Draaien met de hand kan ook. We zien de wieken aan de overkant, Olst, stil staan. Er is natuurlijk niets frustrerender dan de wieken aan de overkant wel te zien draaien, terwijl het bij jezelf windstil is. Je kan natuurlijk ook de natuur een beetje helpen, om de overburen te plagen. Humor moet je soms zelf maken. Einde van de middag is het weer tijd om de zeilen op te ruimen. De molen zetten we veilig weg om de aankomende tijd goed door te komen. Normaal gaan we kijken hoeveel omwentelingen het wiekenkruis heeft gedraaid. Vandaag maar niet - het kan nooit veel zijn.

Jaarverslag 2012

Dit jaar zal het gaan gebeuren. Het examen voor Vrijwillig molenaar. Maar voordat het zover was heb ik de molen voor Gerard Duitemeijer in de rouw moeten zetten. Gerard is op 22 februari 2012 in het verpleeghuis in Heerde overleden. Hij is op 1 maart in Diepenveen begraven.

De korenmolen Houdt Braef Stand heeft dit jaar 26 keer gedraaid met een totaal van 35.273 omwentelingen. 

In deze dagen waren er een aantal met weinig omwentelingen ivm zeer weinig wind, door werkzaamheden en andere bezigheden (waaronder mijn examenperiode).

In januari is de molen op verschillende plaatsen opgeruimd. Zo zijn er oude materialen van de kapzolder afgehaald en opgeslagen op de stellingzolder. Er is deze maand ook een rookmelder in de kap gemonteerd. Begin februari is de schoorsteen vanaf de stellingzolder weggehaald en is het puin in maart uit de molen afgevoerd. In maart zijn er nieuwe 3 brandblussers in de molen geplaatst, één in de kap en twee op de stellingzolder.

Ook in maart is Sil Groenveld nog een keer langs gekomen ivm haar spreekbeurt over de molen in haar klas, groep 8, op de basisschool in Welsum. In april komt ze met haar zusje Sardee nog een keertje langs om ons te bedanken. Sil heeft een 9,5 voor haar spreekbeurt gehaald.

In april en mei heb ik mij op de Mölle van Bats in Veessen bij Gerrit Kouwehoven op het landelijke examen voor Vrijwillig Molenaar voorbereidt.

Op de 40^ste Nationale Molendag, 12 mei, de molen gedraaid en kwam Hans van Elten aangelopen. Hij wilde meer van de molen weten en we raakte aan de praat. Na de koffie binnen en kennis gemaakt te hebben met Willeke Duitemeijer is Hans daarna vaak op de molen geweest.

De maandag daarna, 14 mei, heb ik mijn examen en ben ik geslaagd hiervoor, Vrijwillig Molenaar van het Gilde voor Vrijwillige Molenaars. Het examen was op de Mölle van Bats in Veesen. Het examen werd afgenomen door 3 examinatoren van de Hollandsche molen.

Hans van Elten gaat vanaf juli starten met de opleiding Vrijwillig molenaar en is regelmatig te zien voor de praktijk- en theorielessen.

Vanaf augustus ben ik gaan smeren met reuzel gemengd met grafiet. Hierdoor ging het kruien van de kap een stuk lichter. In deze maand heb ik ook de gebroken halssteen gevonden die waarschijnlijk in de molen heeft gelegen toen er nog met een houten as werd gedraaid.

In december stond het wiekenkruis naar het zuiden en is de ster weer in het wiek gezet.

De laatste sneeuw wegmalen

In de afgelopen weken heeft de molen met de kop in het oosten gestaan. Met gevolg dat er stuifsneeuw in de kap lag. Daar blijft het nog wel even vriezen.

Het begon deze ochtend nog redelijk rustig. Met 4 volle zeilen en een mooi tempo. In het begin van de middag kon dat wel eens gaan veranderen, meer wind uit het zuiden en wat sneeuwbuien. We zullen het wel zien. In een fris windje van -1,5 graden was het minder aangenaam op de stelling.
Vanaf half één ging het tempo van het wiekenkruis flink omhoog, met uitschieters boven de 90 enden. Eens kijken hoe dat gaat aflopen. Binnen 20 minuten moest de molen al een aantal keren flink uitrazen. Het moet toch niet te gek worden. Vrij vlot daarna tijd om te gaan zwichten naar 4 halve. Ja, dat scheelt, we komen nu niet meer boven de 60 enden en dat geeft de gelegenheid om wat foto's te schieten en een bakje koffie te gaan drinken.

Wel lekker om even bij de kachel te warmen. Vanaf half 2 vallen de eerste kleine vlokjes. Het zou ook niet veel meer dan dat worden. Wel ging natuurlijk de temperatuur omhoog en kwamen we om de 0 graden te zitten.
Om 3 uur bleef het tempo beperkt dus op de binnenroe de volle zeilen weer opgelegd. Zo moet een molen draaien.

De molen in het nieuwe jaar

Na lange tijd zijn we weer terug op de molen. Door allerlei oorzaken was er geen tijd gevonden om de molen in de laatste weken van het jaar te kunnen draaien. De ster heeft wel in de avonduren zijn stralen over Welsum laten schijnen. Dat was weer een mooi gezicht.


Gelukkig is het nu weer zo ver, vandaag  konden we weer de stellingdeuren openzetten. De buurman in Veessen, Gerrit, heeft last van hoogwater bij de molen. Vanaf onze stelling kan je het hoge water goed zien, en niet alleen voor de dijk. Gelukkig doet de pont naar Olst het weer en kan alles weer terug naar het oude.

Vandaag hebben we de ster uit het wiek gehaald en de voorbereidingen getroffen om te kunnen draaien. Leerling Hans loopt alle belangrijke punten in de molen langs en gaat dan met kruien en het opzeilen beginnen. Op zo'n lesdag wordt veel verteld, herhaald en geprobeerd. Daardoor draait de molen ook altijd wat later. Maar eerste de molen draaien en daarna de pauze.

Het is wel mooi weer, het zonnetje laat zich ook zien. Goed aankleden is belangrijk als je de hele dag buiten bent, het is maar 2 graden. Een klein briesje weet de molen toch nog draaiend te houden. Einde van de middag nog geen 1000 omwentelingen gemaakt.
Het was weer een prachtige dag, met rust en genot.